Фото: из открытых источников
Қазақстанда күн сайын халықтың 16% темекі шегеді. Мұндай нәтижелерді ДДҰ зерттеуі көрсетті, деп хабарлайды Daynews.kz ranking.kz-ке сілтеме жасай отырып.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша темекі эпидемиясы әлемде бұрын-соңды болмаған халықтың денсаулығына ең үлкен қауіптердің бірі болып табылады. Жыл сайын одан 8 миллионнан астам адам қайтыс болады. Олардың 7 миллионнан астамы – тұтынушылар мен бұрынғы темекі тұтынушылар, 1,2 миллионнан астамы- қайталама темекі түтінінің әсеріне ұшырайтын, темекі шекпейтіндер.
1,3 млрд темекі тұтынушылардың 80% — ы табысы төмен және орташа елдерде тұрады, олар үшін темекіні пайдалануға байланысты аурулар мен өлім-жітімнің ең ауыр ауыртпалығы тән.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының 2021 жылғы жаһандық темекі эпидемиясы туралы баяндамасына сәйкес, Түркіменстан мен Өзбекстанның тұрғындары Орталық Азия мен ЕАЭО елдері арасында ең аз темекі шегеді: бұл елдерде күн сайын темекі шегетін ересектердің үлесі сәйкесінше 4% және 9% құрады.
«Қазақстан өңірдегі 7 елдің ішінде 3-ші орынды иеленді. ҚР-да күн сайын темекі шегетін ересек адамдардың үлесі 16% — ды құрады. Бұл ретте республикадағы жағдай біршама жақсарғанын ескерген жөн: алдыңғы баяндаманың деректері бойынша темекі шегушілердің үлесі 17% — ды құрады. Сонымен қатар, Қырғызстанда күн сайын темекі шегетін ересектердің үлесі 22% – ды, Беларусьте – 23% — ды, Арменияда-25% — ды құрады. ОА және ЕАЭО елдері арасында ең шылым шегуші Ресей болды: мұнда темекі шегушілердің үлесі 27% – ды құрады», — делінген зерттеуде.
Темекіні пайдалану елеулі экономикалық залал келтіреді, ол, атап айтқанда, темекіні пайдаланудан туындаған ауруларды емдеуге байланысты денсаулық сақтауға жұмсалатын елеулі шығыстар түрінде, сондай-ақ темекіні пайдаланудан туындайтын сырқаттанушылық пен өлім-жітім нәтижесінде адами капиталды жоғалту түрінде көрінеді.
ДДҰ темекіні қолданудың барлық түрлері денсаулыққа зиянын тигізетінін және темекінің зиянсыз дозасы жоқ екенін айтады. Әлемде темекі шегудің ең көп таралған түрі-темекі шегу. Темекі өнімдерінің басқа түрлеріне кальян темекісі, сигаралар, сигариллалар, өздігінен айналатын темекі, құбырлы темекі, биди және кретек жатады.
Әлемнің көптеген елдері темекі тұтыну көлемін азайтуға көп көңіл бөледі. Әсер етудің тиімді құралдарының бірі – салықтар. Темекі өнімдеріне бағаның өсуі халық табысының өсуінен асып түсуі үшін салықтардың өсуі жеткілікті жылдам және қатаң болуы тиіс. Темекі өнімдерінің 10% – ға қымбаттауы табыс деңгейі жоғары елдерде темекі тұтынудың шамамен 4% — ға және табыс деңгейі төмен және орташа елдерде 5% — ға төмендеуіне әкеледі.
Қазақстанда 2017 жылдан бастап 2019 жылға дейін темекі өнімдерінің құнынан акциздің пайыздық мөлшерлемесі 52,4% — дан 55,7% — ға дейін ұлғайды. ОА және ЕАЭО елдері бойынша ең көп салықтар Өзбекстанда (56,3%) және Ресейде (56,1%) төленеді. Қазақстан үшінші орында.
Өз кезегінде, Беларусьте темекі өнімдерінің құнынан акциздің пайыздық мөлшерлемесі 55,6%, Қырғызстанда – 52,9%, Арменияда – 44,2% құрады.